Zoals u misschien hebt kunnen lezen is men voornemens om een wietpas in te gaan voeren zodat mensen van "buiten" Maastricht de toegang tot coffeshops wordt verboden... lees hieronder hoe men dit wil gaan toepassen en alle verdere info over deze wietpas.
Pilotvoorstel "Toepassing Ingezetenencriterium Maastricht"
Inleiding
De toepassing van het ingezetenencriterium is - indien juridisch toelaatbaar - een nieuw instrument in het kader van het terugdringen van het coffeeshoptoerisme. Hierdoor heeft Maastricht een aanvullend middel ter beschikking om de omvang van het coffeeshoptoerisme en de hieraan direct dan wel indirect verbonden overlast, substantieel te verminderen.
Het ingezetenencriterium is echter niet alleen voor Maastricht van belang. De is kans groot dat - bij positieve resultaten in Maastricht - ook andere coffeeshopgemeenten (met name de grensgemeenten) zullen overwegen dit criterium in te voeren. Ook in het kader van de evaluatie van het landelijke coffeeshopbeleid zijn de resultaten en effecten die met het ingezetenencriterium bereikt kunnen worden, van belang.
De Maastrichtse toepassing van dit criterium zal derhalve in termen van voorbereiding (nulmetingen, monitoringsystematiek, toezichts- en handhavingsstrategie) en effecten (de resultaten van voorbereiding en praktische toepassing van het instrument) fungeren als toekomstige leidraad/plan van aanpak voor deze gemeenten. Derhalve zal de Maastrichtse uitwerking en toepassing van het ingezetenencriterium dusdanig worden gedocumenteerd dat de opgedane kennis en ervaring eenvoudig toegankelijk en overdraagbaar is.
Het pilotvoorstel dat hierin voorziet is hierna nader uitgewerkt.
Achtergrond coffeeshopbeleid gemeente Maastricht
Momenteel bevinden zich 14 coffeeshops in de Maastrichtse binnenstad. Deze coffeeshops dienen, willen zij hun gedoogstatus behouden, te voldoen aan de kaders van het Nederlandse gedoogbeleid en de uitwerking die de lokale overheid hieraan geeft. Deze lokale uitwerking, het gemeentelijke coffeeshopbeleid, heeft in Maastricht vanaf 1994 vorm gekregen.
Het bestrijden (terugdringen, voorkomen) van deze overlast en onveiligheid is een belangrijk uitgangspunt van het Maastrichtse coffeeshopbeleid.
In 1994 en de jaren daarna bestond het gemeentelijk coffeeshopbeleid, naast een gedegen handhaving, hoofdzakelijk uit het zogenaamde stelsel van het afnemend maximum. Dit wil zeggen dat op het moment dat een coffeeshop (vrijwillig dan wel gedwongen) moet sluiten, het dan resterende aantal coffeeshops vervolgens het nieuwe maximum is.
Vanaf 1994 is op basis van dit uitsterfbeleid het aantal coffeeshops in de stad teruggebracht van 21 in 1994 tot de huidige 14. Ondanks de vermindering van het aantal coffeeshops is het aantal coffeeshopbezoekers vanaf 1994 gestegen evenals de overlast die hiermee gepaard gaat. Uit onderzoek in 2008 (Intraval/OWP, oktober 2008 "Nulmeting overlast en bezoek coffeeshops Maastricht") is gebleken dat de Maastrichtse coffeeshops jaarlijks
Gelet op deze problematiek heeft de Maastrichtse gemeenteraad in 2005 besloten een nieuw (proactief) coffeeshopbeleid te voeren, met als belangrijke pijlers:
- Het verplaatsen van een deel van de coffeeshops in de binnenstad naar locaties (coffeecorners)
aan de rand van de stad (spreidingsbeleid coffeeshops):
Uitgangspunt hierbij is dat door het verplaatsen van 7 van de 14 in de binnenstad aanwezige coffeeshops de massaliteit van het coffeeshopbezoek en de hieraan direct dan wel indirect gerelateerde overlast ontvlecht wordt. Op deze manier wordt niet alleen de omvang van het coffeeshopbezoek aan de binnenstad teruggedrongen, maar kan ook de hieraan verbonden overlast gerichter en effectiever voorkomen en bestreden worden. Niet alleen in de binnenstad, maar ook op de (qua situering en inrichting hierop aangepaste) coffeecornerlocaties.
Ten behoeve van de realisering van deze coffeecorners worden momenteel de noodzakelijke procedures doorlopen (Milieueffectrapportage, bestemmingsplanprocedures). Wanneer geen wijzigingen in beleids- en uitvoeringsomgeving optreden, is ingebruikname van de coffeecorners medio 2011 mogelijk.
- Onverkorte handhaving van drugsgerelateerde overlast (zowel soft- als harddrugs):
Vanuit de sanctiemogelijkheden die de Opiumwet, de Gemeentewet, de Wet Bibob en de APV bieden, wordt, indien daartoe in een concrete situatie aanleiding is, gehandhaafd (sluiting coffeeshop, intrekking vergunning, aanpak thuisteelt, bestrijding illegale verkooppunten en ontmantelen hennepkwekerijen).
Opstarten pilot Ingezetenencriterium
Door de combinatie "handhaven en spreiden" kan Maastricht de huidige bezoekersstromen ontvlechten en naar stellige overtuiging beter dan nu de oorzaken van de ervaren overlast van het coffeeshoptoerisme bestrijden. Zeker nu de Maastrichtse coffeeshophouders op vrijwillige basis aan het spreidingsplan hun medewerking verlenen.
De instrumenten "handhaven" en "spreiden" bieden niettemin geen oplossing voor de massaliteit van het coffeeshopbezoek als zodanig. Dit is - zeker voor grensgemeenten - een gegeven dat samenhangt enerzijds met het ontbreken van een afgestemd Europees softdrugsbeleid en anderzijds met het ontbreken van een effectief instrumentarium voor gemeenten om de aantrekkingskracht op buitenlandse coffeeshopbezoekers te verminderen.
Teneinde de mogelijkheden van een nieuw instrumentarium te verkennen heeft toenmalig minister van Justitie Donner voorgesteld in Maastricht een proef te doen met het zogenaamde "woonlandbeginsel" (thans ingezetenencriterium genoemd) waarbij de verkoop van softdrugs aan niet-ingezetenen van Nederland onmogelijk wordt gemaakt. Dit heeft in de in 2004 door het Kabinet uitgebrachte "Cannabisbrief" een plaats gekregen.
In 2005 heeft de gemeenteraad van Maastricht besloten aan dit voorstel gevolg te geven. In 2006 is vervolgens ten behoeve van de pilot de Algemene Plaatselijke Verordening aangepast en is het ingezetenencriterium hierin opgenomen. Dit "ingezetenencriterium" verbiedt aan de houder van een inrichting andere personen dan ingezetenen van Nederland in de inrichting toe te laten of daarin te laten verblijven. Overtreding van dit criterium geeft de burgemeester de bevoegdheid de coffeeshop te sluiten.
Bij een succesvolle invoer van dit criterium kan aan de stroom coffeeshoptoeristen die geen ingezetenen zijn van Nederland een einde worden gemaakt. Onderzoek zal moeten uitwijzen of het eerder onderkende "waterbedeffect" (toename buitenlandse coffeeshopbezoekers in naburige coffeeshopgemeenten) zal optreden en of in Maastricht en omgeving geen groei van het aantal illegale verkooppunten zal ontstaan, gericht (al dan niet door tussenkomst van dealers en drugsrunners) op de verkoop van softdrugs aan de uit coffeeshops geweerde buitenlandse softdrugkopers.
Maastricht heeft in het recente verleden besloten eerst de juridische toelaatbaarheid van het ingezetenencriterium te laten toetsen vooraleer de verbodsbepaling in de APV in de praktijk te handhaven. Een en andere mede ter voorkoming van eventuele schadeclaims van coffeeshops. Indien het ingezetenencriterium namelijk juridisch niet houdbaar mocht blijken, hebben zij onterecht buitenlanders de toegang tot hun coffeeshop ontzegd, dan wel zijn zij - voorzover ze dat niet hebben gedaan - alsdan ten onrechte gesloten.
Na de wijziging van de APV is dan ook (met medewerking van een coffeeshophouder) een proefproces gestart waarin de juridische haalbaarheid van een dergelijk verbod (ook Europeesrechtelijk) wordt getoetst. Hangende deze procedure wordt de verbodsbepaling in Maastricht niet toegepast.
Na een mondelinge behandeling van de zaak in april 2010 heeft de Advocaat-Generaal op15 juli 2010 het Europese Hof omtrent het Ingezetenencriterium geadviseerd. Dit advies komt er kort gezegd op neer dat de Advocaat-Generaal van oordeel is dat het ingezetenencriterium niet binnen de werkingssfeer van artikel 56 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (vrij verkeer van diensten) valt, en dat voorts geen internationale bepaling zich verzet tegen toepassing hiervan voorzover dit voortvloeit uit "het aan de overheid toekomende recht de interne openbare orde te beschermen tegen verstoringen die worden veroorzaakt door het drugstoerisme en/of de vervulling van haar plicht bij te dragen aan de handhaving van de Europese openbare orde".
Hoewel het Europese Hof niet gebonden is aan het advies van de Advocaat-Generaal en aansluitend het eindoordeel inzake het ingestelde hoger beroep is voorbehouden aan de Afdeling bestuursrechtspraak Raad van State, lijkt de kans dat het Ingezetenencriterium de rechterlijke toets kan doorstaan door het advies van de Advocaat-Generaal aanmerkelijk te zijn vergroot.
Verwacht wordt dat de Afdeling rechtspraak Raad van State de eerste helft van 2011, met inachtname van de beantwoording van de gestelde prejudiciele vragen door het Europese Hof, uitspraak in hoger beroep zal doen.
Effectmetingen, toezicht en handhaving en communicatie toepassing Ingezetenencriterium
Uitgaand van het meest positieve scenario, namelijk een rechterlijke uitspraak in hoogste instantie waarbij toepassing van het Ingezetenencriterium naar maatstaven van nationaal en internationaal recht, toelaatbaar wordt geacht, is het op lokaal niveau van groot belang om thans reeds voorbereidingen te treffen om de effecten van het ingezetenencriterium adequaat in beeld te kunnen brengen.
- Nulmeting huidige overlastsituatie en monitoring effecten ingezetenencriterium
Effecten kunnen pas waargenomen worden indien de vertrek- of referentiesituatie duidelijk is gemarkeerd.
Dit vereist in de eerste plaats dat de huidige drugsgerelateerde overlast zo breed en integraal mogelijk in beeld gebracht wordt middels nulmetingen en indien nodig aanvullend onderzoek. In het kader van de toepassing van het ingezetenencriterium is hierbij van belang:
o het meten van het aantal coffeeshopbezoekers en de coffeeshopgerelateerde overlast anno 2010,
waarbij mogelijk voortgebouwd kan worden op het onderzoek dat door Intraval/OWP in oktober 2008 is
verricht.
o het verkrijgen van meer inzicht in de werking van de Maastrichtse/(Eu-)regionale drugsmarkt in al zijn facetten en de overlast die door de markt dan wel facetten hiervan gegenereerd wordt.
Het hiervoor genoemde onderzoek OWP/Intraval geeft een beeld van de omvang en overlast van het coffeeshoptoerisme in Maastricht. Het in april 2010 vanuit het burgemeestersplan "Limburg trekt z'n grens" verrichtte onderzoek door de Universiteit van Tilburg geeft een beeld van de parallelle drugsmarkten die naast de coffeeshop- c.q. cannabismarkt in Maastricht en de (Eu-)regio aanwezig zijn en ook voor overlast in de stad zorgen. Ook door andere wetenschappers (zoals de professoren Fijnaut en De Ruyver) is hier onderzoek naar gedaan.
In belangrijke mate kan dit beeld door nader onderzoek dan wel het samenbrengen van onderzoek (waarbij de reeds aanwezige informatie en onderzoeken als basis kunnen dienen) verkregen worden. Completering/toetsing hiervan zal kunnen geschieden middels expertmeetingen met sleutelfiguren van gemeenten, politie en justitie in de (Eu-)regio.
Naast nulmetingen en onderzoek is het in dit kader van belang om een goed en gestructureerd monitoringsysteem op te stellen van waaruit stelselmatig (bijvoorbeeld jaarlijks) de actuele overlastsituatie middels vervolgmetingen gevolgd kan worden in Maastricht maar ook in de omliggende gemeenten, en waaruit rapportages omtrent de geconstateerde effecten van het ingezetenencriterium kunnen worden ontleend.
- Toezicht op en de handhaving van het ingezetenencriterium.
Aangezien een succesvolle toepassing van het ingezetenencriterium andere coffeeshopgemeenten wellicht zal aanzetten dit beginsel eveneens toe te passen, dient de opzet en toepassing van de toezichts- en handhavingsstrategie omwille van de overdraagbaarheid naar deze gemeenten, in "draaiboekachtige" vorm beschreven te worden.
- Communicatie buitenlandse coffeeshoptoeristen
Uitwerking toepassing ingezetenencriterium in pilotvorm (pilot overlast coffeeshops)
De hiervoor onder 4 verwoorde aandachtpunten wil Maastricht graag gedurende de periode 2010-2011 in pilotvorm (Pilots overlast coffeeshops 2010-2011, brief Ministerie BZK d.d. 27 april 2010) vormgeven. Hierbij zijn de navolgende onderdelen te onderscheiden:
Onderdeel 1: Nulmeting huidige overlastsituatie/in beeld brengen drugsmarkt
i. Nulmeting overlast en bezoek coffeeshops.
Het onderzoek vindt niet alleen plaats in Maastricht, maar bij voorkeur ook in de nabijgelegen coffeeshopgemeenten Kerkrade, Heerlen en Sittard-Geleen. Dit om eventuele waterbedeffecten in de toekomst te kunnen duiden.
ii. Nulmeting drugsoverlast (Eu-)regio
iii. In beeld brengen drugsmarkt Maastricht/(Eu-)regio (parallelmarkten en onderlinge relaties (onderzoek, sleutelfiguren etc.)
Op basis van reeds beschikbaar onderzoek wordt een beeld gevormd van (de werking van) de drugsmarkt in Maastricht/(Eu-)regio. Zo nodig wordt aanvullend onderzoek gedaan om de verbanden tussen de diverse deelmarkten in beeld te brengen, inclusief de hierbij behorende overlastkenmerken. Dit beeld wordt door experts/sleutelfiguren uit de praktijk getoetst.
iv. Opzetten monitoringsysteem
Onderdeel 1 levert op:
- Nulmeting overlast en bezoek coffeeshops. (gevolgd door latere vervolgmetingen);
- Nulmeting drugsoverlast (Eu-)regio (gevolgd door latere vervolgmetingen);
- Analyse/beeld werking drugsmarkt Maastricht/(Eu-)regio (parallelmarkten en onderlinge relaties)
- Monitoringsysteem effecten toepassing ingezetenencriterium
Onderdeel 2: Onderzoek/vormgeving toezichts- en handhavingsstrategie/aanpak
Een succesvolle toepassing van het ingezetenencriterium staat of valt met de handhaafbaarheid hiervan.
Vaststaat dat dit toezicht en de handhaving in ieder geval tot meer inzet van bestuurlijke toezichts- en handhavingscapaciteit zal leiden. Niet alleen in het kader van het controleren van de toepassing van het ingezetenencriterium, maar ook met betrekking tot het toezicht en de handhaving van mogelijke uitwassen richting illegaliteit.
Onderdeel 2 levert op:
- Een toezichts- en handhavingsdocument ingezetenencriterium (strategie, uitvoering, vraagstukken).
- Een met OM en politie afgestemde toezichts- en handhavingsaanpak.
Onderdeel 3: Ontwikkeling communicatiecampagne buitenlandse coffeeshoptoeristen
Middels een internationale communicatiecampagne worden de gevolgen van het ingezetenencriterium onder de aandacht van de buitenlandse coffeeshoptoeristen gebracht.
Onderdeel 3 levert op:
- Een communicatiestrategie richting buitenlandse coffeeshoptoeristen (inhoud en reikwijdte boodschap, doelgroepen en bereik hiervan). Ook de communicatie van de resultaten naar de lokale/regionale bevolking krijgt hierin een plaats.
Onderdeel 4: Daadwerkelijke toepassing ingezetenencriterium
Uitgaande van een positieve uitspraak met betrekking tot de juridische toelaatbaarheid van het ingezetenencriterium vindt concrete toepassing plaats.
Onderdeel 4 levert op:
- Daadwerkelijk toezicht en handhaving op de naleving van het ingezetenencriterium;
- toezicht en handhaving op mogelijke verplaatsingen richting illegaliteit;
- Vervolgmetingen op nulmetingen onderdeel 1/toetsing wijzigingen in eerdere beeldvorming drugsmarkt.
Onderdeel 5: Evaluatie werking/effecten "Ingezetenencriterium"
De pilot volstrekt zich in de periode 2010 - 2011. Begin 2012 start een algehele evaluatie van de pilot en worden in een einddocument de resultaten en conclusies weergegeven.
Onderdeel 5 levert op:
- Evaluatierapport pilot "Toepassing ingezetenencriterium Maastricht".
Het voorstel in tijd
De daadwerkelijk uitvoering van het Pilotvoorstel is afhankelijk van de juridische toelaatbaarheid van de toepassing van het ingezetenencriterium. Insiders verwachten de uitspraak in hoger beroep in dit kader van de Afdeling bestuursrechtspraak Raad van State in de eerste helft van 2011 zal plaatsvinden.
Uitgaande van een positieve uitspraak (het criterium is juridisch toelaatbaar) betekent dit voor de uitvoering van de pilot "Toepassing ingezetenencriterium Maastricht":
-
o Uitwerking onderdeel 1:
Nulmeting huidige overlastsituatie en uitwerking monitoringsysteem effecten ingezetenencriterium.
o Uitwerking onderdeel 2:
Onderzoek/vormgeving toezichts- en handhavingsstrategie/aanpak.
o Uitwerking onderdeel 3:
Communicatiestrategie richting buitenlandse coffeeshoptoeristen.
- Maart 2011 - eind 2011: (periode na uitspraak hoger beroep RvS):
o Uitvoering onderdeel 4: Daadwerkelijke toepassing toezichts- en handhavingsstrategie, communicatiestrategie; monitoring effecten (verrichten vervolgmetingen).
o Begin 2012 - medio 2012: Evaluatie pilot "toepassing ingezetenencriterium Maastricht".
Uitvoering onderdeel 5: Evaluatie pilot.
In financieel opzicht wordt uitgegaan van de navolgende begroting.
Onderdeel 1: Nulmeting huidige overlastsituatie en monitoring effecten ingezetenencriterium
- Monitoringsysteem effecten toepassing ingezetenencriterium:
Onderdeel 2: Onderzoek/vormgeving toezichts- en handhavingsstrategie/aanpak
Een toezichts- en handhavingsdocument ingezetenencriterium:
Onderdeel 3: Ontwikkeling communicatiecampagne buitenlandse coffeeshoptoeristen
- Een communicatiestrategie richting buitenlandse coffeeshoptoeristen:
Onderdeel 4: Daadwerkelijke toepassing ingezetenencriterium
- Uitvoering communicatiecampagne:
Onderdeel 5: Evaluatie werking/effecten "Ingezetenencriterium
- Evaluatierapport pilot "Toepassing ingezetenencriterium Maastricht":
Totale begroting Pilotvoorstel "Toepassing ingezetenencriterium Maastricht":
Voor eigen rekening gemeente Maastricht (25 %) :
gedurende 2 jaar verdeeld over meerdere ondersteunende en inhoudelijke medewerkers,
kantoorruimte, materialen en vertalingen)
Gevraagde bijdrage uitvoering pilot: :
Aangezien bij een negatief oordeel van de Raad van State over de juridische toelaatbaarheid van het ingezetenencriterium de onderdelen 4 en 5 van het Pilotvoorstel geen doorgang kunnen vinden, wordt voorgesteld de gevraagde bijdrage gefaseerd ter beschikking te stellen, en wel door:
Voor eigen rekening gemeente Maastricht (25 %) :
verantwoording van de verkregen bijdrage verrekend worden; wij gaan er van uit dat dit omgekeerd ook mogelijk is ingeval van eventuele hogere kosten (binnen door de bijdrageverlener aan te geven bandbreedtes).
Pilotvoorstel "Toepassing Ingezetenencriterium Maastricht"
Inleiding
De toepassing van het ingezetenencriterium is - indien juridisch toelaatbaar - een nieuw instrument in het kader van het terugdringen van het coffeeshoptoerisme. Hierdoor heeft Maastricht een aanvullend middel ter beschikking om de omvang van het coffeeshoptoerisme en de hieraan direct dan wel indirect verbonden overlast, substantieel te verminderen.
Het ingezetenencriterium is echter niet alleen voor Maastricht van belang. De is kans groot dat - bij positieve resultaten in Maastricht - ook andere coffeeshopgemeenten (met name de grensgemeenten) zullen overwegen dit criterium in te voeren. Ook in het kader van de evaluatie van het landelijke coffeeshopbeleid zijn de resultaten en effecten die met het ingezetenencriterium bereikt kunnen worden, van belang.
De Maastrichtse toepassing van dit criterium zal derhalve in termen van voorbereiding (nulmetingen, monitoringsystematiek, toezichts- en handhavingsstrategie) en effecten (de resultaten van voorbereiding en praktische toepassing van het instrument) fungeren als toekomstige leidraad/plan van aanpak voor deze gemeenten. Derhalve zal de Maastrichtse uitwerking en toepassing van het ingezetenencriterium dusdanig worden gedocumenteerd dat de opgedane kennis en ervaring eenvoudig toegankelijk en overdraagbaar is.
Het pilotvoorstel dat hierin voorziet is hierna nader uitgewerkt.
Achtergrond coffeeshopbeleid gemeente Maastricht
Momenteel bevinden zich 14 coffeeshops in de Maastrichtse binnenstad. Deze coffeeshops dienen, willen zij hun gedoogstatus behouden, te voldoen aan de kaders van het Nederlandse gedoogbeleid en de uitwerking die de lokale overheid hieraan geeft. Deze lokale uitwerking, het gemeentelijke coffeeshopbeleid, heeft in Maastricht vanaf 1994 vorm gekregen.
Het bestrijden (terugdringen, voorkomen) van deze overlast en onveiligheid is een belangrijk uitgangspunt van het Maastrichtse coffeeshopbeleid.
In 1994 en de jaren daarna bestond het gemeentelijk coffeeshopbeleid, naast een gedegen handhaving, hoofdzakelijk uit het zogenaamde stelsel van het afnemend maximum. Dit wil zeggen dat op het moment dat een coffeeshop (vrijwillig dan wel gedwongen) moet sluiten, het dan resterende aantal coffeeshops vervolgens het nieuwe maximum is.
Vanaf 1994 is op basis van dit uitsterfbeleid het aantal coffeeshops in de stad teruggebracht van 21 in 1994 tot de huidige 14. Ondanks de vermindering van het aantal coffeeshops is het aantal coffeeshopbezoekers vanaf 1994 gestegen evenals de overlast die hiermee gepaard gaat. Uit onderzoek in 2008 (Intraval/OWP, oktober 2008 "Nulmeting overlast en bezoek coffeeshops Maastricht") is gebleken dat de Maastrichtse coffeeshops jaarlijks
Gelet op deze problematiek heeft de Maastrichtse gemeenteraad in 2005 besloten een nieuw (proactief) coffeeshopbeleid te voeren, met als belangrijke pijlers:
- Het verplaatsen van een deel van de coffeeshops in de binnenstad naar locaties (coffeecorners)
aan de rand van de stad (spreidingsbeleid coffeeshops):
Uitgangspunt hierbij is dat door het verplaatsen van 7 van de 14 in de binnenstad aanwezige coffeeshops de massaliteit van het coffeeshopbezoek en de hieraan direct dan wel indirect gerelateerde overlast ontvlecht wordt. Op deze manier wordt niet alleen de omvang van het coffeeshopbezoek aan de binnenstad teruggedrongen, maar kan ook de hieraan verbonden overlast gerichter en effectiever voorkomen en bestreden worden. Niet alleen in de binnenstad, maar ook op de (qua situering en inrichting hierop aangepaste) coffeecornerlocaties.
Ten behoeve van de realisering van deze coffeecorners worden momenteel de noodzakelijke procedures doorlopen (Milieueffectrapportage, bestemmingsplanprocedures). Wanneer geen wijzigingen in beleids- en uitvoeringsomgeving optreden, is ingebruikname van de coffeecorners medio 2011 mogelijk.
- Onverkorte handhaving van drugsgerelateerde overlast (zowel soft- als harddrugs):
Vanuit de sanctiemogelijkheden die de Opiumwet, de Gemeentewet, de Wet Bibob en de APV bieden, wordt, indien daartoe in een concrete situatie aanleiding is, gehandhaafd (sluiting coffeeshop, intrekking vergunning, aanpak thuisteelt, bestrijding illegale verkooppunten en ontmantelen hennepkwekerijen).
Opstarten pilot Ingezetenencriterium
Door de combinatie "handhaven en spreiden" kan Maastricht de huidige bezoekersstromen ontvlechten en naar stellige overtuiging beter dan nu de oorzaken van de ervaren overlast van het coffeeshoptoerisme bestrijden. Zeker nu de Maastrichtse coffeeshophouders op vrijwillige basis aan het spreidingsplan hun medewerking verlenen.
De instrumenten "handhaven" en "spreiden" bieden niettemin geen oplossing voor de massaliteit van het coffeeshopbezoek als zodanig. Dit is - zeker voor grensgemeenten - een gegeven dat samenhangt enerzijds met het ontbreken van een afgestemd Europees softdrugsbeleid en anderzijds met het ontbreken van een effectief instrumentarium voor gemeenten om de aantrekkingskracht op buitenlandse coffeeshopbezoekers te verminderen.
Teneinde de mogelijkheden van een nieuw instrumentarium te verkennen heeft toenmalig minister van Justitie Donner voorgesteld in Maastricht een proef te doen met het zogenaamde "woonlandbeginsel" (thans ingezetenencriterium genoemd) waarbij de verkoop van softdrugs aan niet-ingezetenen van Nederland onmogelijk wordt gemaakt. Dit heeft in de in 2004 door het Kabinet uitgebrachte "Cannabisbrief" een plaats gekregen.
In 2005 heeft de gemeenteraad van Maastricht besloten aan dit voorstel gevolg te geven. In 2006 is vervolgens ten behoeve van de pilot de Algemene Plaatselijke Verordening aangepast en is het ingezetenencriterium hierin opgenomen. Dit "ingezetenencriterium" verbiedt aan de houder van een inrichting andere personen dan ingezetenen van Nederland in de inrichting toe te laten of daarin te laten verblijven. Overtreding van dit criterium geeft de burgemeester de bevoegdheid de coffeeshop te sluiten.
Bij een succesvolle invoer van dit criterium kan aan de stroom coffeeshoptoeristen die geen ingezetenen zijn van Nederland een einde worden gemaakt. Onderzoek zal moeten uitwijzen of het eerder onderkende "waterbedeffect" (toename buitenlandse coffeeshopbezoekers in naburige coffeeshopgemeenten) zal optreden en of in Maastricht en omgeving geen groei van het aantal illegale verkooppunten zal ontstaan, gericht (al dan niet door tussenkomst van dealers en drugsrunners) op de verkoop van softdrugs aan de uit coffeeshops geweerde buitenlandse softdrugkopers.
Maastricht heeft in het recente verleden besloten eerst de juridische toelaatbaarheid van het ingezetenencriterium te laten toetsen vooraleer de verbodsbepaling in de APV in de praktijk te handhaven. Een en andere mede ter voorkoming van eventuele schadeclaims van coffeeshops. Indien het ingezetenencriterium namelijk juridisch niet houdbaar mocht blijken, hebben zij onterecht buitenlanders de toegang tot hun coffeeshop ontzegd, dan wel zijn zij - voorzover ze dat niet hebben gedaan - alsdan ten onrechte gesloten.
Na de wijziging van de APV is dan ook (met medewerking van een coffeeshophouder) een proefproces gestart waarin de juridische haalbaarheid van een dergelijk verbod (ook Europeesrechtelijk) wordt getoetst. Hangende deze procedure wordt de verbodsbepaling in Maastricht niet toegepast.
Na een mondelinge behandeling van de zaak in april 2010 heeft de Advocaat-Generaal op15 juli 2010 het Europese Hof omtrent het Ingezetenencriterium geadviseerd. Dit advies komt er kort gezegd op neer dat de Advocaat-Generaal van oordeel is dat het ingezetenencriterium niet binnen de werkingssfeer van artikel 56 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (vrij verkeer van diensten) valt, en dat voorts geen internationale bepaling zich verzet tegen toepassing hiervan voorzover dit voortvloeit uit "het aan de overheid toekomende recht de interne openbare orde te beschermen tegen verstoringen die worden veroorzaakt door het drugstoerisme en/of de vervulling van haar plicht bij te dragen aan de handhaving van de Europese openbare orde".
Hoewel het Europese Hof niet gebonden is aan het advies van de Advocaat-Generaal en aansluitend het eindoordeel inzake het ingestelde hoger beroep is voorbehouden aan de Afdeling bestuursrechtspraak Raad van State, lijkt de kans dat het Ingezetenencriterium de rechterlijke toets kan doorstaan door het advies van de Advocaat-Generaal aanmerkelijk te zijn vergroot.
Verwacht wordt dat de Afdeling rechtspraak Raad van State de eerste helft van 2011, met inachtname van de beantwoording van de gestelde prejudiciele vragen door het Europese Hof, uitspraak in hoger beroep zal doen.
Effectmetingen, toezicht en handhaving en communicatie toepassing Ingezetenencriterium
Uitgaand van het meest positieve scenario, namelijk een rechterlijke uitspraak in hoogste instantie waarbij toepassing van het Ingezetenencriterium naar maatstaven van nationaal en internationaal recht, toelaatbaar wordt geacht, is het op lokaal niveau van groot belang om thans reeds voorbereidingen te treffen om de effecten van het ingezetenencriterium adequaat in beeld te kunnen brengen.
- Nulmeting huidige overlastsituatie en monitoring effecten ingezetenencriterium
Effecten kunnen pas waargenomen worden indien de vertrek- of referentiesituatie duidelijk is gemarkeerd.
Dit vereist in de eerste plaats dat de huidige drugsgerelateerde overlast zo breed en integraal mogelijk in beeld gebracht wordt middels nulmetingen en indien nodig aanvullend onderzoek. In het kader van de toepassing van het ingezetenencriterium is hierbij van belang:
o het meten van het aantal coffeeshopbezoekers en de coffeeshopgerelateerde overlast anno 2010,
waarbij mogelijk voortgebouwd kan worden op het onderzoek dat door Intraval/OWP in oktober 2008 is
verricht.
o het verkrijgen van meer inzicht in de werking van de Maastrichtse/(Eu-)regionale drugsmarkt in al zijn facetten en de overlast die door de markt dan wel facetten hiervan gegenereerd wordt.
Het hiervoor genoemde onderzoek OWP/Intraval geeft een beeld van de omvang en overlast van het coffeeshoptoerisme in Maastricht. Het in april 2010 vanuit het burgemeestersplan "Limburg trekt z'n grens" verrichtte onderzoek door de Universiteit van Tilburg geeft een beeld van de parallelle drugsmarkten die naast de coffeeshop- c.q. cannabismarkt in Maastricht en de (Eu-)regio aanwezig zijn en ook voor overlast in de stad zorgen. Ook door andere wetenschappers (zoals de professoren Fijnaut en De Ruyver) is hier onderzoek naar gedaan.
In belangrijke mate kan dit beeld door nader onderzoek dan wel het samenbrengen van onderzoek (waarbij de reeds aanwezige informatie en onderzoeken als basis kunnen dienen) verkregen worden. Completering/toetsing hiervan zal kunnen geschieden middels expertmeetingen met sleutelfiguren van gemeenten, politie en justitie in de (Eu-)regio.
Naast nulmetingen en onderzoek is het in dit kader van belang om een goed en gestructureerd monitoringsysteem op te stellen van waaruit stelselmatig (bijvoorbeeld jaarlijks) de actuele overlastsituatie middels vervolgmetingen gevolgd kan worden in Maastricht maar ook in de omliggende gemeenten, en waaruit rapportages omtrent de geconstateerde effecten van het ingezetenencriterium kunnen worden ontleend.
- Toezicht op en de handhaving van het ingezetenencriterium.
Aangezien een succesvolle toepassing van het ingezetenencriterium andere coffeeshopgemeenten wellicht zal aanzetten dit beginsel eveneens toe te passen, dient de opzet en toepassing van de toezichts- en handhavingsstrategie omwille van de overdraagbaarheid naar deze gemeenten, in "draaiboekachtige" vorm beschreven te worden.
- Communicatie buitenlandse coffeeshoptoeristen
Uitwerking toepassing ingezetenencriterium in pilotvorm (pilot overlast coffeeshops)
De hiervoor onder 4 verwoorde aandachtpunten wil Maastricht graag gedurende de periode 2010-2011 in pilotvorm (Pilots overlast coffeeshops 2010-2011, brief Ministerie BZK d.d. 27 april 2010) vormgeven. Hierbij zijn de navolgende onderdelen te onderscheiden:
Onderdeel 1: Nulmeting huidige overlastsituatie/in beeld brengen drugsmarkt
i. Nulmeting overlast en bezoek coffeeshops.
Het onderzoek vindt niet alleen plaats in Maastricht, maar bij voorkeur ook in de nabijgelegen coffeeshopgemeenten Kerkrade, Heerlen en Sittard-Geleen. Dit om eventuele waterbedeffecten in de toekomst te kunnen duiden.
ii. Nulmeting drugsoverlast (Eu-)regio
iii. In beeld brengen drugsmarkt Maastricht/(Eu-)regio (parallelmarkten en onderlinge relaties (onderzoek, sleutelfiguren etc.)
Op basis van reeds beschikbaar onderzoek wordt een beeld gevormd van (de werking van) de drugsmarkt in Maastricht/(Eu-)regio. Zo nodig wordt aanvullend onderzoek gedaan om de verbanden tussen de diverse deelmarkten in beeld te brengen, inclusief de hierbij behorende overlastkenmerken. Dit beeld wordt door experts/sleutelfiguren uit de praktijk getoetst.
iv. Opzetten monitoringsysteem
Onderdeel 1 levert op:
- Nulmeting overlast en bezoek coffeeshops. (gevolgd door latere vervolgmetingen);
- Nulmeting drugsoverlast (Eu-)regio (gevolgd door latere vervolgmetingen);
- Analyse/beeld werking drugsmarkt Maastricht/(Eu-)regio (parallelmarkten en onderlinge relaties)
- Monitoringsysteem effecten toepassing ingezetenencriterium
Onderdeel 2: Onderzoek/vormgeving toezichts- en handhavingsstrategie/aanpak
Een succesvolle toepassing van het ingezetenencriterium staat of valt met de handhaafbaarheid hiervan.
Vaststaat dat dit toezicht en de handhaving in ieder geval tot meer inzet van bestuurlijke toezichts- en handhavingscapaciteit zal leiden. Niet alleen in het kader van het controleren van de toepassing van het ingezetenencriterium, maar ook met betrekking tot het toezicht en de handhaving van mogelijke uitwassen richting illegaliteit.
Onderdeel 2 levert op:
- Een toezichts- en handhavingsdocument ingezetenencriterium (strategie, uitvoering, vraagstukken).
- Een met OM en politie afgestemde toezichts- en handhavingsaanpak.
Onderdeel 3: Ontwikkeling communicatiecampagne buitenlandse coffeeshoptoeristen
Middels een internationale communicatiecampagne worden de gevolgen van het ingezetenencriterium onder de aandacht van de buitenlandse coffeeshoptoeristen gebracht.
Onderdeel 3 levert op:
- Een communicatiestrategie richting buitenlandse coffeeshoptoeristen (inhoud en reikwijdte boodschap, doelgroepen en bereik hiervan). Ook de communicatie van de resultaten naar de lokale/regionale bevolking krijgt hierin een plaats.
Onderdeel 4: Daadwerkelijke toepassing ingezetenencriterium
Uitgaande van een positieve uitspraak met betrekking tot de juridische toelaatbaarheid van het ingezetenencriterium vindt concrete toepassing plaats.
Onderdeel 4 levert op:
- Daadwerkelijk toezicht en handhaving op de naleving van het ingezetenencriterium;
- toezicht en handhaving op mogelijke verplaatsingen richting illegaliteit;
- Vervolgmetingen op nulmetingen onderdeel 1/toetsing wijzigingen in eerdere beeldvorming drugsmarkt.
Onderdeel 5: Evaluatie werking/effecten "Ingezetenencriterium"
De pilot volstrekt zich in de periode 2010 - 2011. Begin 2012 start een algehele evaluatie van de pilot en worden in een einddocument de resultaten en conclusies weergegeven.
Onderdeel 5 levert op:
- Evaluatierapport pilot "Toepassing ingezetenencriterium Maastricht".
Het voorstel in tijd
De daadwerkelijk uitvoering van het Pilotvoorstel is afhankelijk van de juridische toelaatbaarheid van de toepassing van het ingezetenencriterium. Insiders verwachten de uitspraak in hoger beroep in dit kader van de Afdeling bestuursrechtspraak Raad van State in de eerste helft van 2011 zal plaatsvinden.
Uitgaande van een positieve uitspraak (het criterium is juridisch toelaatbaar) betekent dit voor de uitvoering van de pilot "Toepassing ingezetenencriterium Maastricht":
-
o Uitwerking onderdeel 1:
Nulmeting huidige overlastsituatie en uitwerking monitoringsysteem effecten ingezetenencriterium.
o Uitwerking onderdeel 2:
Onderzoek/vormgeving toezichts- en handhavingsstrategie/aanpak.
o Uitwerking onderdeel 3:
Communicatiestrategie richting buitenlandse coffeeshoptoeristen.
- Maart 2011 - eind 2011: (periode na uitspraak hoger beroep RvS):
o Uitvoering onderdeel 4: Daadwerkelijke toepassing toezichts- en handhavingsstrategie, communicatiestrategie; monitoring effecten (verrichten vervolgmetingen).
o Begin 2012 - medio 2012: Evaluatie pilot "toepassing ingezetenencriterium Maastricht".
Uitvoering onderdeel 5: Evaluatie pilot.
In financieel opzicht wordt uitgegaan van de navolgende begroting.
Onderdeel 1: Nulmeting huidige overlastsituatie en monitoring effecten ingezetenencriterium
- Monitoringsysteem effecten toepassing ingezetenencriterium:
Onderdeel 2: Onderzoek/vormgeving toezichts- en handhavingsstrategie/aanpak
Een toezichts- en handhavingsdocument ingezetenencriterium:
Onderdeel 3: Ontwikkeling communicatiecampagne buitenlandse coffeeshoptoeristen
- Een communicatiestrategie richting buitenlandse coffeeshoptoeristen:
Onderdeel 4: Daadwerkelijke toepassing ingezetenencriterium
- Uitvoering communicatiecampagne:
Onderdeel 5: Evaluatie werking/effecten "Ingezetenencriterium
- Evaluatierapport pilot "Toepassing ingezetenencriterium Maastricht":
Totale begroting Pilotvoorstel "Toepassing ingezetenencriterium Maastricht":
Voor eigen rekening gemeente Maastricht (25 %) :
gedurende 2 jaar verdeeld over meerdere ondersteunende en inhoudelijke medewerkers,
kantoorruimte, materialen en vertalingen)
Gevraagde bijdrage uitvoering pilot: :
Aangezien bij een negatief oordeel van de Raad van State over de juridische toelaatbaarheid van het ingezetenencriterium de onderdelen 4 en 5 van het Pilotvoorstel geen doorgang kunnen vinden, wordt voorgesteld de gevraagde bijdrage gefaseerd ter beschikking te stellen, en wel door:
Voor eigen rekening gemeente Maastricht (25 %) :
verantwoording van de verkregen bijdrage verrekend worden; wij gaan er van uit dat dit omgekeerd ook mogelijk is ingeval van eventuele hogere kosten (binnen door de bijdrageverlener aan te geven bandbreedtes).
Comment